Chiến binh cầu vồng – Andrea Hirata

Bạn đọc sẽ không cầm được nước với những gia đình cu li nghèo trên đảo Belitong thập niên 80. Hòn đảo xinh đẹp, giàu có là thế, nhưng người dân cực khổ trăm bề. Với một gia đình cu li, làm lụng cả ngày để thu về 5 đô la 1 tháng là điều đương nhiên. 7 tuổi, nơi những đứa trẻ mơ về không phải trường học, bài giảng, thầy cô, mà là những nông trường khai thác tiêu, khai thác thiếc rộng lớn.
Một sự thật cay đắng mà tác giả thừa nhận, bọn con trai làm cu li đốn trầm hương còn mua được một cái xe đạp, trong khi thầy Harfan đường đường là hiệu trưởng trường tiểu học Hồi giáo Muhammadiyah chật vật lắm mới mua được sợi xích hay ruột xe đạp mà thôi.
Chính vì vậy trường học là cái gì đó xa lạ với người nghèo Belitong, họ được nhồi sọ rằng học tập chỉ dành cho con em nhà giàu. Với những gia đình đông con, cho chúng đi làm từ sớm ở của hàng người Hoa, hay ở công trường khai thác thiếc PN để phụ giúp kinh tế còn khả thi hơn cho chúng đi học, vừa tốn kém mà chẳng lợi lộc gì.
Sự thật phũ phàng khắc họa ngay đầu truyện, ngay ngày khai giảng năm học mới, chỉ có 9 đứa trẻ đến trường, cảm giác vui sướng nhanh chóng nhường chỗ cho sự lo lắng, có đứa mặt ngân ngấn nước phụng phịu. Cái hy vọng được đi học của chúng chưa kịp thành hiện thực đã bị dập tắt, bởi theo quy định trường Muhammadiyah phải có tối thiểu 10 học sinh mới được tiếp tục hoạt động.
May mắn phút cuối Harun xuất hiện, một cậu bé bị thiểu năng trí tuệ bẩm sinh. Trường Muhammadiyah thoát khỏi cảnh đóng cửa.
Ngay cả khi đã được phép tiếp tục giảng dạy, thầy trò vẫn phải đương đầu với nhiều khó khăn, ngôi trường cũ kĩ sập sệ có tuổi thọ 120 năm chỉ cần 1 trận gió là đổ sụp xuống bất kì lúc nào. Trong lớp chẳng có gì, một tủ trưng bày trống trơn, không có mô hình học tập, không quả địa cầu, cờ và quốc huy Indonesia. Còn tay thanh tra Samadikun thì luôn chực chờ đóng cửa ngôi trường.
 
10 đứa học sinh đều là con gia đình cu li, cha mẹ chúng chỉ biết làm việc từ sáng đến khuya để nuôi sống gia đình. Ngay từ đầu chẳng ông bố bà mẹ nào hào hứng đưa con đến trường. Những đứa trẻ đen đúa đầu tóc bờm xờm, tay chân lem luốc, cổ còn thòng dây ná, chân mang dép lốp ô tô, chúng chẳng có compa, thước kẻ, máy tính. Nhưng tinh thần ham học hỏi và sự cần cù, chăm chỉ thì ngay cả những đứa trẻ nhà giàu cũng khó mà có được.
Chính cuộc sống khó khăn hiện tại là động lực để chúng đến trường thường xuyên hơn. Với chúng việc học không là điều gì quá đáng sợ mà là cánh cửa mở ra thế giới kì diệu. Bọn trẻ đón nhận việc học với tất cả sự hăng say, nhiệt tình và cực kì nghiêm túc.
Lintang – một chiến binh đặt biệt trong nhóm vẫn hằng ngày đạp xe tổng cộng 40 cây số tới trường, băng qua 4 khu rừng đầm lầy cá sấu. Cái xe đạp tả tơi tới mức dây sên đã tháo xích ngắn không gắn lại được. Có lần cậu phải bán nhẫn cưới kỉ niệm của cha mẹ để mua ruột và xích xe mới.
Khó khăn là vậy nhưng Lintang là đứa chăm chỉ và thông minh nhất. Để tới trường nhiều khi phải bất chấp tính mạng, ấy vậy nó luôn tới sớm nhất. Nó thực hiện lời hứa với cha nó, điền bảng kí thông tin phụ huynh khi mới học chữ- vì ông không biết đọc. Và năm học nào thằng bé cũng đứng nhất.
Khó khăn đã hun đúc bản chất kiên cường, mạnh mẽ vốn có của những “chiến binh”. Những tài năng thiên bẩm đã đươc sản sinh từ môi trường khó khăn, mà rất lâu sau mới có người thứ hai. Đó chính là thần đồng toán học Lintang và tài năng nghệ thuật Mahar, hai người mà tác giả cho là đã khiến nhóm học sinh nghèo dám ước mơ và lạc quan hy vọng vào cuộc sống.
Ngoài 10 chiến binh can trường nhỏ tuổi, ngôi trường Muhammadiyah còn có 2 chiến binh nữa là thầy Harfan và cô Mus- những giáo viên nghèo khổ tận tâm đã mang hơi thở giáo dục đến trẻ em đảo Belitong. Những con người nhỏ bé trong ngôi trường bị lãng quên đã góp một tia hy vọng tươi sáng cho thế hệ trẻ Belitong.
Hai con người xem nghề giáo là nghề cao quý. Một người thầy 50 năm làm giáo viên mà không nhận được một rupi tiền lương nào, đến tận khu làm việc của cu li để động viên từng trẻ đến trường. Thầy cống hiến hết mình cho giáo dục và chết ngay trên bàn làm việc, lặng im, không ai biết.
Hình ảnh cô giáo trẻ Mus tận tâm yêu nghề, từ bỏ công việc mơ ước, bước vào nghiệp nhà giáo với nhiều tâm huyết, cùng học sinh bước qua nhiều thử thách cam go. Cô là thủ lĩnh tinh thần đáng tự hào của nhóm chiến binh cầu vồng.
Ngôi trường cấp 1 bị lãng quên bởi những người dân đã lãng quên tầm quan trọng của giáo dục, trong một xã hội bỏ quên tầng lớp người nghèo, tại một hòn đảo bị chính trị gia, người có thế lực lãng quên.
Trong hoàn cảnh đó, tất cả thầy trò phải chiến đấu hết sức
Chiến đấu để giữ lại ngôi trường cũ kĩ sập sệ 120 năm tuổi
Chiến đấu để hằng ngày được đến trường
Chiến đấu để giành vinh quang cho ngôi trường
Chiến đấu để chống lại lệnh đóng cửa trường lơ lửng trên đầu
Và cuối cùng, những chiến binh cầu vồng đã chiến thắng.
Nhưng cầu vồng đời thực đã không xuất hiện sau cơn mưa
Gấp lại quyển sách bạn đọc ắt sẽ xót xa cho số phận những chiến binh. Họ chiến thắng mọi khó khăn khủng khiếp ở ngoài, nhưng lại để thua chính mình. Cái kết viên mãn đã không đến với 10 đứa trẻ, những ước mơ thuở 12-13 tuổi đã không bao giờ thành hiện thực.
Giáo dục đã không thể xua tan số phận nghèo khổ và kiếp sống cu li thường trực, mong mỏi của thầy Hafan và cô Mus đã không thành hiện thực. Hy vọng đổi đời của lũ trẻ hóa ra thật xa vời. Nhưng cái kết của quyển sách ít ra vẫn khiến người ta ấm lòng, ít nhất họ đã  có năm tháng rực rỡ, dám hy vọng, dám ước mơ.

Một số nhận xét từ độc giả:
Ban đầu giọng văn hơi lủng củng và tác giả cũng không có mốc thời gian cụ thể để mình dễ hình dung bối cảnh. Nhưng càng đọc càng cuốn hút. Dù dựa trên câu chuyện có thật truyền cảm hứng nhưng giọng văn dí dỏm của tác giả và những quan sát tinh tế không gượng ép vào vai trẻ em. Một quyển truyện rất đời về đảo nghèo những năm trước 90 Nhiều bạn nói thất vọng về cái kết nhưng đây là đời thật. Nó hơi chua chát nhưng nó cũng mang lại rất nhiều cảm xúc và bài học – Lê Nhi

Bất kì lúc nào đó mà bạn cảm thấy chán nản với việc học hành thì hãy cứ việc đọc ngay cuốn sách này. Em nó sẽ dạy chúng ta phải biết rằng được đi học là một niềm vô cùng hạnh phúc. Khiến chúng ta phải chân trong từng giây từng phút khi được ngồi trên ghế nhà trường. Đồng thời em nó cũng chuyền cảm hứng cho chúng ta về niềm tin ,niềm hy vọng, sự nỗ lực, kiên trì vượt qua mọi khó khăn… – Kim Chi

Đây là một vài cảm nhận của mình sau khi đọc xong cuốn sách này ạ:
+) Nội dung vô cùng bánh cuốn và mình chỉ dùng 1 tuần là đọc xong em nó, đề tài thì gần gũi và đâu đó thấy hình ảnh của mình trong các nhân vật.
+) Những ai nên đọc cuốn sách này: mình nghĩ các bạn học sinh, sinh viên, những ai đang ngồi trên ghế nhà trường hay những ai quan tâm đến đề tài giáo dục ạ. Vì cốt truyện xoay quanh đề tài học đường và đâu đó là tình yêu, trường đời. Nhưng nhìn chung, sau khi đọc xong, mình chỉ có thể nói mình rất may mắn vì đọc được em nó đúng thời điểm ạ. Học cách trân trọng những gì mình đang có, nhất là cơ hội được đi học. Từ phải đi học sang được đi học, tuy khác một từ thôi nhưng ý nghĩa khác lắm ạ. Mình biết cách trân trọng hơn, từ biết ơn này thần kỳ lắm các bạn ạ. Một cuốn sách đáng đọc nha các bạn? – Trần Thào Nguyên

Quyển sách là hồi ức của tác giả ở ngôi trường làng Muhammadiyah – nơi nuôi dưỡng khát khao được học của mười đứa trẻ – luôn đối mặt với những thử thách buộc phải đóng cửa vì không mang lại bất kỳ một lợi ích kinh tế nào đối với hệ thống giáo dục cạnh tranh đương thời. Thầy trò nơi đây đã chinh phục hai giải thưởng đáng quý nhất để chứng minh rằng Muhammadiyah thực sự là một “ngôi trường” chứ không phải là nơi có thể tùy tiện xóa sổ trong mắt những vị làm giáo dục, đã đứng ra đòi lại công bằng khi những chiếc máy xúc chực chờ xới tung ngôi trường để dò mạch thiếc. Từng chương sách không chỉ là một câu chuyện mà còn là một hiện thực rất tàn nhẫn, rất phũ phàng của cuộc sống: sự phân biệt xã hội, sự hi sinh, sự cám dỗ của đồng tiền và chủ nghĩa thực dụng luôn hiện hữu khi cái nghèo cũng được đem ra làm mặt hàng buôn bán. Hồi úc khép lại bằng việc người dân bản xứ đứng lên giành lại chính quyền, những ngôi trường mới được mở ra. Không còn tập đoàn khổng lồ cũng chẳng phải chính phủ, chính những người dân nghèo khó đã đòi lại cho mình một quyền cơ bản – quyền được học tập. Có lẽ sau này sẽ chẳng ai biết tới rằng đã từng có hai người thầy nổ lực như thế nào để những đứa trẻ nghèo cũng có quyền được học. Không cần một ai vinh danh, cô Mus, thầy Harfan đã thắp nên hi vọng cho học trò của mình ngay cả trong thời khắc khó khăn nhất. Mười hoàn cảnh, mười câu chuyện hội tụ bên nhau, bao nhiêu kỉ niệm khó phai dưới tán cây filicium mà xa xa cầu vồng đang ở đâu đó. – Trần Mai An Nhi