Những Mảnh Mắt Nhìn – Thái Cường

“Giữa cánh đồng trơ gốc rạ, Cao đưa mẹ đi bỏ ông ngoại. Chiếc xe tay ga mới coóng tấp ngay lề đường. Không một bóng người trong cái nắng oi bức vùng ngoại ô hoang vu. Mai kéo lê ông già đi qua từng bờ đê khô cằn sỏi đá như kẻ du mục bụi đường chăn dắt, gào thét inh ỏi bên tai đến lạc giọng. Cao đứng sững nhìn theo chằm chằm, nửa cắn rứt, nửa mông lung, nhìn theo vết chân mẹ lướt vội qua từng ụ rơm vàng óng.
– Mai ơi…
– Ông im đi, đừng có mà giở chứng. tôi đưa đến đây rồi ông ăn vạ hay làm thì thì làm, tôi không biết.
– Con ơi…
– Ông đừng khua môi múa mép nữa. Tính tình kỳ cục không thể chịu nổi. Ông đi qua mà ở với con trai ông.
Xô cha vào hốc cây trước ngõ nhà Tân, Mai phủi tay bỏ đi. Đoạn đường vắng vẻ, nứt nẻ, gồ ghề như thiêu đốt người đàn ông khốn khổ tám mươi tuổi”
Thái Cường đã bắt đầu như thế cho cuốn tiểu thuyết đầu tay của mình: Những mảnh mắt nhìn. Đó là một bức chân dung lớn đông đúc những gương mặt và ẩn khuất những nếp gấp phận người. Các nhân vật trong Những mảnh mắt nhìn trải dài suốt 4 thế hệ của một dòng họ, có nhân có quả, mỗi người chịu trách nhiệm với lối sống, việc làm của mình. Yêu thương, oán hận, cưu mang, ruồng bỏ, nhưng cuối cùng họ cũng gặp nhau ở sự bao dung và hoà giải. Dù còn trẻ (sinh năm 1992) nhưng Thái Cường đã khá chắc tay khi triển khai tác phẩm theo cấu trúc của Từ điển Mã Kiều. Cường đã đăt mình trong những cách nhìn, cách nghĩ và sống theo những lối sống khác nhau mà các nhân vật khác nhau đã bày ra, trong đó có nhiều quãng đời, thế hệ, không gian khác nhau.

Những mảnh mắt nhìn không được kể theo lối tuyến tính, thay vào đó mỗi chương là một mục từ khác nhau. Bạn có thể lật sách và đọc bất cứ mục từ nào theo thứ tự mình muốn nhưng vẫn xâu chuỗi được toàn bộ câu chuyện. Tương tự một cuốn từ điển, muốn tra từ nào thì ta sẽ tìm từ đó, quyển sách này cũng độc đáo như thế. Chính cấu trúc phân mảnh này cho phép tác phẩm được tiếp nhận trên nhiều góc độ và bình diện.
Thái Cường không phủ nhận việc mình học theo cách triển khai này từ tiểu thuyết Từ điển Mã Kiều của Hàn Thiếu Công, một tác phẩm nổi tiếng của văn học Trung Quốc ra đời từ 20 năm trước. Việc học theo người đi trước giúp anh vững tay trong việc xây dựng bố cục độc đáo cho đứa con tinh thần của mình.
 
Chất liệu bình dị như chính cuộc đời
Trái với xu hướng chọn viết các đề tài “gây tranh cãi” và “giàu sức nặng” của một số nhà văn trẻ hiện nay, Thái Cường đã vẽ lên một bức chân dung gia đình với “đông đúc những gương mặt và ẩn khuất những nếp gấp phận người”.
Lấy bối cảnh một gia đình miền Nam trải dài bốn thế hệ, Những mảnh mắt nhìn điểm qua những thăng trầm trong cuộc sống của mỗi thành viên gia đình họ Lưu trong hơn 50 năm. Tiểu thuyết như một quyển biên niên sử cỡ nhỏ mà ở đó, mỗi nhân vật với tính cách khác nhau đều có ước vọng sống cho riêng mình. Trải qua nhiều biến cố thời cuộc, họ mới nhận ra giá trị của tình cảm gia đình. Những mắt xích số phận tách biệt được nối kết rất chân, rất mộc, khơi gợi lên bầu không khí thân quen mà bất cứ ai khi đã đọc qua, cũng tìm thấy chính mình trong đó.
Cách kể tỉ mỉ nhưng vẫn rất thơ
Thái Cường đã kỹ càng trong khi kể. Đôi khi cái sự kỹ càng này bảo người đọc phải đọc những đoạn viết chứa thông tin khoa học, tự nhiên về một nghề, một chất, một loài nào đấy; lắm khi lại lôi kéo độc giả vào giấc mơ của những kẻ có máu nghệ sĩ, một gã chụp ảnh, một nàng viết văn, một anh hớt tóc, một người trồng cây thuốc… Có lẽ vì vậy mà văn phong trong Những mảnh mắt nhìn vừa dồn nén, vừa thâm trầm, vừa gãy gọn, sạch sẽ nhưng cũng giàu nhạc tính, chất thơ.
 
Tuy nhiên, vì là tác phẩm đầu tay, Những mảnh mắt nhìn cũng không tránh khỏi một số thiếu sót trong hành văn như hơi sa đà vào câu từ triết lý, bay bổng, lãng mạn không cần thiết… Tạm gác qua các nhược điểm đó, đây vẫn là một quyển sách đáng đọc, tạo được dấu ấn độc đáo trên thị trường văn học trẻ muôn hình vạn trạng ngày nay.